Vier verzekeraars en een bank willen flexkrachten en vaste medewerkers gelijkwaardiger behandelen. Achmea, ING, Nationale Nederlanden, a.s.r., en VGZ hebben hierover een werkcode ondertekend met Vakbond De Unie, FNV Finance en CNV Vakmensen.
Deze werkcode bestaat uit vijf speerpunten, die de komende drie jaar richtinggevend moeten zijn in de cao-onderhandelingen. Die gaan over duurzame arbeidsrelaties, aandacht voor de waarde op de arbeidsmarkt van alle werkenden, gelijk loon en gelijkwaardige behandeling voor gelijk werk, en gelijke belangenbehartiging voor alle werknemers, via intermediairs en zelfstandigen. Bij het uitgangspunt: gelijk loon voor gelijk werk hoort ook tarieven betalen waarmee zelfstandigen adequate voorzieningen voor arbeidsongeschiktheid en pensioen kunnen kopen.
Uitzendcontract na 1 jaar naar vast
Duurzame arbeidsrelaties houdt onder andere in dat tijdelijke aanstellingen en uitzendcontracten na een jaar worden omgezet in vaste aanstellingen, bij goed functioneren en structurele werkzaamheden. Zelfstandigen worden ‘in principe’ niet ingezet voor structureel werk en laagbetaalde arbeid. De werkcode zal gelden voor zo’n 40.000 vaste medewerkers en 10.000 flexkrachten en zzp’ers. Het uiteindelijke doel dat de opstellers voor ogen staat met de werkcode is één arbeidsmarkt realiseren voor alle werkenden.
Lees ook: Zzp-bemiddelaars onder vuur, Bovib bijt van zich af
Architecten-cao
De opstellers van de werkcode hebben zich laten inspireren door de onlangs vernieuwde cao voor architectenbureaus. Zelfstandig gevestigde architecten die ingehuurd worden krijgen voortaan minstens 150% van het loon dat werknemers op vergelijkbare posities verdienen. Zo niet, dan ontstaat een rechtsvermoeden van werknemerschap, dat bij de CAO-geschillencommissie moet worden gemeld. Minister Koolmees heeft deze cao voor architectenbureaus algemeen verbindend verklaard.
De ondertekenaars van de werkcode hebben deze uitgangspunten overgenomen in de financiële sector. Onder het motto: goed werkgeverschap en goed opdrachtgeverschap moeten aan elkaar gekoppeld worden. De opstellers streven ernaar om de werkcode ook naar andere sectoren van het bedrijfsleven te exporteren.
De Werkbeweging
Om de code bekend te maken organiseerden de opstellers, verenigd in de Werkbeweging een conferentie over de flexibilisering van de arbeidsmarkt in Zeist. Drie gezaghebbende sprekers over arbeidsmarkt en economie gaven een grondige inleiding op het vraagstuk van de immer voortschrijdende flexibilisering. Robert Went, senior onderzoeker bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid begon de middag met een aanval op de opkomende robot. De mens blijft onmisbaar om vrijwel elk gerobotiseerd proces op gang te houden, toonde hij aan met diverse voorbeelden. Robots zorgen tot nu toe juist voor meer banen, niet voor minder werkgelegenheid. Wel verandert het werk, onder andere door de opkomst van de robot. De banen van de nabije toekomst zijn meer bundels van verschillende taken. Specialisatie raakt, net als je hele leven lang hetzelfde werk doen, steeds meer uit beeld.
Opkomst zzp’ers
Daarom is het niet heel vreemd dat nu 36% van de werkenden in Nederland een flexcontract heeft. Waaronder veel zzp’ers. Went ziet hun opkomst ook als een kritisch signaal aan de oude, klassieke manier van werk organiseren. “Veel jonge zelfstandigen kiezen heel bewust voor dat bestaan, omdat ze zeggen: ik wil niet mijn leven lang in een bureaucratische, verkokerde organisatie werken”, hield hij de zaal voor. Went vindt de nieuwe, flexibele arbeidsmarkt een realiteit. We moeten het faciliteren, vindt hij, zodat we de mens bij het werk centraal kunnen blijven stellen. Dan kunnen we blijven werken om te leven.
Volgende crisis
Marieke Blom, hoofdeconoom bij ING Nederland, voelt ook niets voor het achterhoedegevecht om de klassieke arbeidsverhoudingen te behouden. Werk zal er altijd blijven, meent ze, we verzinnen er altijd weer nieuwe toepassingen voor. Al zijn het nu, economisch gezien, lastige tijden. Net zoals de rest van de wereld is ook de economie onzeker en kwetsbaar. Een volgende crisis kan zomaar veel werkloosheid opleveren. Blom trekt de vergelijking met 2008. “Toen heb ik van veel CEO’s gehoord: ik wil niet meer hoeven zeggen aan een zaal vol ongeruste medewerkers dat velen van u eruit zullen moeten”, zei ze op de conferentie.
Maarten van Beek (ING): ‘We willen een goede opdrachtgever voor zzp’ers zijn’
“Iedereen die voor ING en haar klanten werkt is ING’er. Ongeacht de contractvorm”, zegt Maarten van Beek, HR-directeur van ING Benelux in een toelichting. “ING gelooft in flexibiliteit en dat verschillende contractvormen naast elkaar moeten bestaan. In een ecosysteem van vakmensen moet vraag en aanbod bij elkaar komen. Internationaal en op een verantwoordelijke manier. Wij willen een goede opdrachtgever zijn voor zzp’ers en vragen hen goede ondernemers te zijn. Daarbij hoort een bedrijfsplan, een opleidingsplan, en ook een arbeidsongeschiktheidsverzekering en pensioenplan. ING vraagt zzp’ers per 1 januari 2020 hierom.”
De afgesproken werkcode is volgens hem uniek. “Bedrijven en vakorganisaties nemen een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid om Nederland een beetje mooier te maken.”
Platformen verhevigen de conjunctuur
Mede hierom is de opkomst van de flexeconomie en de zzp’ers verklaarbaar. Vanuit economisch oogpunt kunnen vooral de zzp’ers het snelst hun te werken uren en tarieven aanpassen. Zowel omlaag als ook omhoog, zoals nu gebeurt. Maar Blom ziet nog een fenomeen dat flexwerken makkelijker maakt: de platformeconomie. Als intermediair tussen werkzoekers en opdrachtgevers kunnen ze beiden vele voordelen bieden. Zoals schaalvoordelen, lagere transactiekosten, snelle levering, maar ook beoordeling van de levering en arbitrage bij geschillen. Wie snel kan werken en goede kwaliteit levert, wint bij deze platformen. Al is dat nooit gegarandeerd op de langere termijn. Platformen versterken de hoogtepunten en dieptepunten van onze conjunctuur, en zijn daarmee een zegen en een vloek tegelijk, vindt Blom.
Lees ook: ‘Platformeconomie schreeuwt om nieuw arbeidsrecht’
Commissie Borstlap
Iemand die veel minder overtuigd is van de zegeningen van de nieuwe economie is Evert Verhulp, hoogleraar Arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam en lid van de Commissie Regulering van werk (Borstlap). Hem was opgevallen dat de vijf uitgangspunten van de werkcode sterk lijken op de uitgangspunten van de nota waar de Commissie Borstlap begin 2020 mee gaat komen. Zij het dat hij nogal wat bedenkingen heeft tegen de manier waarop werkenden en opdrachtgevers nu met die uitgangspunten omgaan.
Verhulp noemde het voorbeeld van de wiskundige die freelance bijklust als leraar op een middelbare school, maar geen ouderavonden wil doen omdat hij ‘gaat voor kwaliteit’. En dat terwijl hij per maand door de zelfstandigenaftrekken omgerekend 1.000 euro meer verdient dan zijn collega in loondienst, die dit kwalitatief mindere werk er wel bij moet doen. Een soortgelijk verwijt kregen de specialistisch verpleegkundigen al eerder naar hun hoofd.
Van Hees (FNV): ‘Met deze code meer en betere basisvoorzieningen’
De initiatiefnemers zien graag dat andere branches zich aansluiten bij de werkcode. Maar hoe realistisch is dat in heel andere werkomgevingen, zoals in productiebedrijven? FNV-bestuurder Gerard van Hees beaamt dat het in sommige sectoren lastig kan worden om alle uitgangspunten gerealiseerd te krijgen. “Maar dit legt ten minste een fatsoenlijker bodem in de arbeidsmarkt en de arbeidsvoorwaarden dan nu.” Hees denkt vooral aan de laaggeschoolde productiearbeid, die nu steeds vaker op schimmige uitzend-, flex- en freelancecontracten wordt gedaan. “We zijn niet tegen elke hervorming van de arbeidsmarkt”, benadrukt hij. “Met deze werkcode hebben alle werkenden meer, en betere basisvoorzieningen dan veel zzp’ers en flexwerkers die nu werken op minimale contracten.” (MvdK)
Arbeidsrecht is dwingend recht
Maar ook de werkgevers of opdrachtgevers spelen het spel steeds minder vaak volgens de nu geldende regels. Wat te denken van payrollbedrijven die conferenties houden over de beste manieren om de aanstaande Wab te omzeilen? Of een manager van een pakketsorteercentrum die applaus krijgt als hij op TV vertelt dat regels er zijn om te omzeilen? Of we helemaal gek waren geworden, vroeg Verhulst ons af. Arbeidsrecht is ook dwingend recht. Maar natuurlijk wist hij ook wel dat regels robuust, uitlegbaar en uitvoerbaar moeten zijn voordat je ze kunt handhaven.
Lees het boek Hoe goed werkt Nederland?
Over de groeiende ongelijkheid op de arbeidsmarkt, spanning in de polder door afnemende macht van vakbonden, het achterblijven van contractlonen bij de arbeidsproductiviteit, opkomst van de platformeconomie. Meer informatie?
Gelijkere kansen
Het feit dat het draagvlak voor het huidige arbeidsrecht steeds vaker ontbreekt, laat zien dat die regels kennelijk te ingewikkeld zijn. Willen we een vrijer speelveld voor werkenden en werkgevers, laten we dan eerst zorgen dat de kansen gelijker zijn. Dus ook arbeidsgehandicapten en oudere werknemers moeten vaker en zichtbaar aanwezig zijn in bedrijven, meent Verhulp. Hij weet niet of deze werkcode daarbij gaat helpen. Maar hij denkt er graag verder over mee.
‘Niet alleen een taak, ook een kans’
Waarom is juist de financiële sector met de werkcode gekomen, een branche met relatief weinig flexwerkers? Volgens Elly Ploumen, HR-directeur van Achmea en Gerard van Hees, bestuurder FNV Finance, is de werkcode juist relevant voor de banken en verzekeraars omdat ze risico’s willen afdekken voor hun klanten. “Dan moet je dat toch zeker ook voor je eigen mensen kunnen doen”, benadrukten beiden. Volgens Ploumen is de werkcode niet alleen een taak, maar ook een kans voor verzekeraars. “Een derde van de 10 miljoen werkenden heeft geen vaste baan. Maar ook zij willen zich verzekeren voor arbeidsongeschiktheid en ze willen een huis kunnen kopen.”
De volledige werkcode en de managementsamenvatting zijn te vinden op de werkbeweging.org.
Bron: PW.
