‘Wonen en werken arbeidsmigranten scheiden’

Wonen en werk van arbeidsmigranten moeten ontkoppeld worden; het beheer en de exploitatie moet in handen komen te liggen van andere partijen dan de werkgever.

Zo wordt de arbeidsmigrant minder kwetsbaar, doordat er nu malafide werkgevers zijn die te hoge huren vragen.Ook gebeurt het dat mensen die hun werk kwijtraken, meteen ook dakloos zijn. Dit stelt een tijdelijke commissie van de Tweede Kamer die het parlementair onderzoek ‘Lessen uit recente arbeidsmigratie – Arbeidsmigratie in goede banen’ heeft uitgevoerd. Op 29 september verscheen het eindrapport van de commissie.

Keurmerken
Gemeenten zijn op dit moment weinig onder de indruk van de woningkeurmerken die er zijn binnen de uitzendbranche (SKIA en Certified Flex Home). Zo stelt wethouder Hamit Karakus van Rotterdam dat de koepel van uitzendorganisaties ‘de leden niet onder controle heeft, want deze heeft geen sanctie voor die leden die zich niet aan de regels houden’.

De ABU vindt het koppelen van werk en wonen overigens ook geen wenselijke situatie. Om hieraan een eind te maken, ziet de commissie een belangrijke rol weggelegd voor de woningcorporaties en commerciële partijen. Er moet een adequaat certificeringsysteem komen voor uitzendbureaus die werknemers willen huisvesten, waarbij in het arbeidscontract geen koppeling tussen wonen en werken wordt gelegd.

Malafide uitzendorganisaties
Verder stelt de commissie dat er meer moet worden gedaan tegen malafide uitzendbureaus. Hiervan zijn er zo’n 6.000 die samen 100.000 mensen bemiddelen. Deze uitzendkrachten worden vaak onderbetaald en soms uitgebuit. De commissie beveelt aan dit aantal binnen twee jaar tot nul terug te brengen door strengere handhaving, verplichte registratie van werknemers en premies en loonbelasting op speciale, geblokkeerde rekeningen te plaatsen zodat daar geen fraude mee gepleegd kan worden.

De commissie zegt geschrokken te zijn van de omvang en de aard van uitbuiting: onredelijk hoge kosten, wurgcontracten, het onder valse voorwendselen mensen naar Nederland halen, enzovoort. Het vervolgen van de daders is vaak moeilijk, omdat maar weinig zaken onder de juridische definitie van arbeidsuitbuiting vallen. Daarom stelt de commissie voor om de wetgeving op dit punt aan te scherpen.

Onderschat
De commissie constateert dat de toestroom van Midden- en Oost-Europeanen erg is onderschat. Zo ging men in 2004 uit van een toename van 4.000 tot 8.000 werkmigranten per jaar. Seizoenswerkers zouden met zo’n 10.000 per jaar stijgen.

Echter, begin 2011 waren bijna 200.000 Midden- en Oost-Europeanen geregistreerd in Nederland. Hierbij moet nog worden opgemerkt dat een deel niet is geregistreerd: in 2009 schatte een onderzoek van de Universiteit Utrecht dat het totaal aantal geregistreerde en niet-geregistreerde burgers uit Midden- en Oost-Europa lag op zo’n 300.000, waarvan ongeveer de helft geregistreerd was.

De belangrijkste reden dat de toestroom van Midden- en Oost-Europese werkmigranten naar Nederland werd onderschat, was dat Duitsland en Oostenrijk tot mei 2011 de grenzen gesloten hielden, aldus het Centraal Plan Bureau (CPB).

Vertrek
Veel arbeidsmigranten vertrekken weer. Zo is van de Polen die van 2000 tot 2009 naar Nederland kwamen, 60 procent alweer teruggegaan naar hun land van herkomst. Dat percentage ligt iets lager dan bij Italianen en Spanjaarden in de jaren ’60 en ’70 het geval was, maar is veel hoger dan bij Turken en Marokkanen die hier oorspronkelijk als gastarbeiders naartoe kwamen. Dit verschil wordt veroorzaakt door de economische mogelijkheden die Polen en andere Midden- en Oost-Europeanen hebben in hun land van herkomst.

Forse instroom
Voorzien wordt dat tot 2015 het aantal Midden- en Oost-Europeanen nog verder zal toenemen, met name door een forse instroom van Roemenen en Bulgaren, die kan oplopen tot 20.000 mensen per jaar in de jaren 2012-2013. Op langere termijn is de situatie erg onzeker.

Een probleem bij het ontwikkelen en uitvoeren van goed beleid rond arbeidsmigratie is dat veel van hen niet staan geregistreerd. Daarom wordt er nu door minister Donner een wetsvoorstel Basisregistratie Personen Wet voorbereid, waarin ook een sanctie wordt gesteld op het niet naleven van de registratieplicht.

Geen verdringing
Midden- en Oost-Europeanen verdingen geen Nederlandse werknemers op de arbeidsmarkt, behalve in specifieke sectoren en op lokaal niveau. Daarom adviseert de commissie dat de cao-partijen in sectoren met veel arbeidsmigranten een autoriteit instellen die de naleving van de cao afdwingt, om er zo voor te zorgen dat uitbuiting en ongelijke concurrentie, waar die toch voorkomt, wordt uitgebannen.

Ook moet harder worden opgetreden tegen schijnzelfstandigheid, waarbij zzp-ers in verkapte loondienst zijn, zonder dat er sociale premies hoeven te worden afgedragen. Dit kan worden bereikt door de arbeidsinspectie meer bevoegdheden te geven (bijvoorbeeld meer interventieteams, meer coördinatie tussen gemeenten en Arbeidsinspectie).