Beroepen veranderen, verdwijnen soms, en er verschijnen weer nieuwe. Zoals installateur van zonnepanelen en warmtepompmonteur. Kan de flexbranche in de ‘skills gap’ springen?
Er zijn beroepen waar het werk afneemt. Dat zijn veelal beroepen die geraakt worden door automatisering of digitalisering. Aan de andere kant verschijnen er nieuwe (technische) beroepen die mogelijkheden bieden voor werkzoekenden. Voorbeelden van twee krimpberoepen zijn ‘hulpkrachten bouw en industrie’ en ‘metaalbewerkers en constructiemedewerkers’. Technische beroepen die opkomen zijn bijvoorbeeld warmtepompmonteur en installatiemonteur van zonnepanelen.
SBB
Om te beginnen is het voor flexspelers belangrijk om te weten hoe de arbeidsmarkt zich ontwikkelt, zegt Vincent van Baaijen, manager sectorunit techniek & gebouwde omgeving bij SBB (Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven). Natuurlijk kun je afgaan op de vacatures, maar dan ben je eigenlijk al te laat. “In de trendrapporten die SBB maakt, wordt een aantal jaar vooruitgekeken”, vertelt Van Baaijen. Het is dus zaak om die informatie goed uit te pluizen. Wie het hoofdstuk over verduurzaming leest bijvoorbeeld, leert dat nu nog de warmtepompen en warmtenetten leidend zijn in de energietransitie. Maar deze gloednieuwe warmtepompmonteur is volgens de branche zelf geen blijvertje. De hoofdrol in de transitie is straks weggelegd voor waterstof en het waterstofnet.
Selectie met skills
Welke kandidaten komen in aanmerking vanwege hun vakkennis, ervaring of soft skills en hoe selecteer je die? “Kijk eerst naar je eigen bestand”, zegt Irene Lem, adviseur praktijkleren bij SBB. “Sommige flexbureaus hebben al methodieken in huis om talent te herkennen en de match te maken met andere sectoren. Feitelijk hebben we het over doorstroom van uitzendkrachten. Daar houd je ontwikkelgesprekken mee. Wat zijn iemands talenten en wat zou deze persoon in de toekomst willen doen?”
Lees ook: Hoe valideer je skills?
Om je bereik te vergroten, is de crux verder te kijken dan diploma en cv, en ook ervaring en skills mee te nemen. “Dat gebeurt nu al op kleine schaal”, zegt Lem. “Er worden succesvolle matches gemaakt waarbij iemand bijvoorbeeld van de horeca overstapt naar de techniek. Maar dat is nu nog mensenwerk, en afhankelijk van individuele personen die de matches kunnen maken.”
SBB is samen met UWV en TNO bezig om die matches naar een hoger plan te tillen, vertelt Van Baaijen. Daarvoor is nodig dat er in het onderwijs, vacatures en in de kaartenbak van UWV dezelfde ‘skillstaal’ wordt gesproken. Een basisversie van de skillstaal, CompetentNL, komt in 2023 gereed. “Daarop vooruitlopend hebben SBB en UWV samen het Skills Dashboard opgezet. Daarin vertaalt SBB de huidige kwalificatiedossiers naar skills. Aan de andere kant doet UWV hetzelfde met de beroepen in hun vacaturebanken. Zo kun je de match tussen de twee maken.”
‘Beroepen verdwijnen niet, maar veranderen’
Werk verdwijnt, maar dat is een geleidelijk proces, zegt Patrick van Beukering, de bedenker van de term ‘verdwijn- en verschijnwerk’. Als HR-consultant was hij in de afgelopen decennia betrokken bij de digitale transformatie van gemeenten. Zo begeleidde hij de herplaatsing van ambtenaren tijdens de digitalisering van het Utrechtse gemeentearchief. “In het digitale archief zou nog plek zijn voor tien medewerkers; de resterende veertig moesten naar ander werk omzien. Dat ging niet van de ene op de andere dag. Er lag nog zeven kilometer archief om in te scannen, wat de medewerkers een paar jaar de tijd gaf om werk te zoeken. Daar was budget voor, de gemeente Utrecht leverde maatwerktrajecten.”
Er ontstond een tweedeling, zegt Van Beukering. “Een deel ging werk doen dat aansloot op het oude beroep. Zo bleek de skillsset overeen te komen met bijvoorbeeld ICT of medewerker klantenservice. Anderen grepen de kans om een totaal andere weg in te slaan, wat beter paste bij hun persoonlijke skills. Zo is een medewerker kraamverzorgster geworden.”
De veranderingen waren aanleiding om een tentoonstelling te maken over verdwijn- en verschijnbanen. In woord en beeld wordt de transformatie van vijftien functies uitgelicht, van afvalinzamelaar tot rechtsgriffier. “Die naam”, haast hij zich te zeggen, “bekt lekker, maar dekt natuurlijk niet helemaal de lading. Beroepen verdwijnen meestal niet, ze veranderen. En mensen zijn flexibeler dan we soms denken; zij veranderen mee.”
Scholen
Terug naar het voorbeeld van de warmtepompmonteur, die op het moment veel wordt gevraagd. Stel, een uitzendbureau bezit kandidaten met skills om dat werk te gaan doen, alleen beschikken zij nog niet over de nodige papieren. Als het gaat om de scholing van nieuwe – of veranderende – beroepen op mbo-niveau speelt SBB een belangrijke rol. Zij maakt de ‘kwalificatiedossiers’ (waarin staat wat iemand moet kennen en kunnen om een diploma te halen) en moderniseert die. Om snel in te spelen op ontwikkelingen als de energietransitie kan SBB mbo-certificaten ontwikkelen. Warmtepompmonteur bijvoorbeeld is een onderdeel van de opleiding koude- en klimaatsystemen; en sinds de zomer van 2020 als mbo-certificaat te volgen. “De ervaring leert dat bestaande monteurs met een extra certificaat prima in staat zijn om een warmtepomp aan te sluiten”, zegt Van Baaijen. Zo is er voor het installeren van hybride warmtepompen een verkorte opleiding samengesteld in de regio Noord-Holland, in samenwerking met werkgevers in de installatiebranche.
Lees ook: Skills-dashboard UWV helpt uitzenders bij omscholen flexkrachten
Het gaat om duurzame inzetbaarheid van je bestand, vervolgt Irene Lem. “Ik zou zeggen tegen flexbureaus: toon ondernemerschap. Lees onze rapporten en ga aan de slag. Neem zonnepanelen. Heel veel uitzendbureaus leveren mensen die zonnepanelen op het dak leggen, maar ze mogen die niet aansluiten. Dan is het als uitzendbureau zinvol om die groep het mbo-certificaat ‘Componenten aansluiten voor duurzame energietechniek’ te laten behalen. Uiteraard in samenwerking met een door SBB erkend leerbedrijf.”
Lees ook: Skills-gap op de arbeidsmarkt? ‘Niet als we flexkrachten relevant opleiden’
Financial gaps
Flexbureaus kunnen heel goed de brug zijn voor mensen die op ‘verdwijnwerk’ zitten, zegt ook expert verdwijn- en verschijnwerk Patrick van Beukering (zie kader). “Ze zijn bij uitstek geschikt voor de rol van intermediair bij het upskillen en reskillen.”
Maar terwijl heel Nederland skills bridging roept, vindt Van Beukering dat we ons vooral niet blind moeten staren op het overbruggen van de skills gap. “Een probleem is dat veel van het geld dat wordt vrijgespeeld, verkokerd is in sectorpotjes. Van een bedrijf als KLM overstappen naar de zorg is lastig vanwege de terugval in salaris. En voor een alleenstaande moeder van drie in een krimpberoep pakt een ww-uitkering soms gunstiger uit dan een onzekere overstap naar een kansrijk beroep. Bovendien betekent werk ook status en hebben mensen emotionele binding met hun werk, zoals met het blauw van KLM. Ook dat belemmert soms de overstap.”
In landen als Denemarken en Zweden hebben ze die problemen minder, weet van Beukering. “Daar bestaan transitiefondsen over de sectoren heen. Die zouden we in Nederland moeten hebben. Want daarmee kun je de financiële gaps overbruggen. Voor de flexbranche is daar wellicht ook een rol weggelegd door krapteberoepen meer te waarderen. Als je mensen wil toeleiden naar nieuwe, kansrijke beroepen, moet je breder kijken dan naar alleen de skills.”
Tips voor meer informatie
De Trendrapporten van SBB zijn te online vinden. Zoeken in de kwalificatiestructuren van opleidingen naar losse onderdelen en mbo-certificaten kan via deze site.
Doorzaam heeft een Persoonlijk Kansberoepbudget, een tegemoetkoming van maximaal € 1.500 in de opleidingskosten die gemaakt worden om de uitzendkracht om- of bij te scholen voor een kansrijk beroep.
Dit is een bewerkte versie van het artikel, geschreven door Annet Maseland, dat is gepubliceerd in de december-editie 2022 van Flexmarkt. Flexmarkt magazine is ook digitaal beschikbaar voor abonnees van Flexmarkt pro.
Met Flexmarkt pro heb je exclusief toegang tot:
✅ verdiepende en analyserende artikelen
✅ de verzuim- en transitietool
✅ handige voorbeelddocumenten, zoals de oproep – en vaststellingsovereenkomst
✅ antwoord op tientallen juridische flexvragen
✅ Flexmarkt magazine: het laatste nummer en archief
Waar nodig is deze informatie juridisch getoetst door onze arbeidsrechtadvocaten.
