Stand van zaken sociale zekerheid

De komende jaren staan bol van ingrijpende politieke keuzes over de sociale zekerheid. Als  uitzendwerkgever de regie houden is een uitdaging, en de langdurige kabinetsformatie maakt het er niet gemakkelijker op. Een overzicht van de stand van zaken bij vijf belangrijke dossiers.

Door Annabelle Hagoort.

In ons vorige artikel bespraken we vier aandachtspunten voor de sociale zekerheid in de komende kabinetsperiode. Met een maandenlange kabinetsformatie komt bij aanvang van het najaar de vraag op hoe de actuele stand van zaken is. Wat kunnen we bij de stortvloed aan plannen op korte termijn verwachten, wat schuift door naar de komende jaren? En in welke richting ontwikkelen verzuim en arbeidsongeschiktheid zich?

1 Loondoorbetaling bij ziekte

In juni leek beperking van de loondoorbetaling naar één jaar nog het meest waarschijnlijke scenario op basis van de partijprogramma’s. Inmiddels hebben de sociale partners echter via een SER-advies gepleit voor handhaving van de huidige twee jaar. Zij willen vooral ruimere mogelijkheden om de verantwoordelijkheid over te dragen aan verzekeraars. Deze eensgezindheid in de polder zet druk op de politiek om de wijzigingsambities te herzien. Helemaal omdat het SER-plan het vraagstuk oplost wie zieke werknemers in het tweede jaar moet begeleiden als de werkgever dat zelf niet meer hoeft te doen. Het nu al overbelaste UWV kan die taak er onmogelijk bij hebben.

Goed om in de gaten te houden

• Verkenning tweede spoor: bij verkorting van de loondoorbetaling lag het voor de hand om deze verplichting naar voren te halen. Dit argument vervalt als twee jaar de norm blijft. De SER pleit voor een vaste verdeling: in het eerste jaar focus op het eerste spoor, in het tweede jaar op het tweede spoor. Met de optie om hier in onderling overleg van af te wijken.
• Status advies bedrijfsarts: het wetsvoorstel om het oordeel van de bedrijfsarts leidend te maken bij beoordeling van de re-integratie is begin 2021 controversieel verklaard. De beoogde ingangsdatum van 1 september 2021 ligt inmiddels achter ons. Onduidelijk is wanneer het plan dan wél doorgaat. De SZW-begroting 2022 (p. 74) meldt dat invoering op zijn vroegst mogelijk is per 1 juli 2022, als het parlement het wetsvoorstel weer in behandeling neemt.

Het demissionaire kabinet heeft de gevolgen van drempelverlaging laten doorrekenen door het CPB, maar besluitvorming doorgeschoven naar de volgende kabinetsperiode.

2. Drempel WIA/Ziektewet

De sociale partners stellen in het SER-advies ook voor om de drempel voor toegang tot de WIA te verlagen van 35% naar 15% inkomensverlies. Tegelijkertijd willen ze de financiering van de WGA via de Whk-premie verkorten van tien naar vijf jaar. Een vorm van drempelverlaging lijkt onvermijdelijk omdat de huidige grens op gespannen voet staat met internationale regelgeving. Het demissionaire kabinet heeft de gevolgen van drempelverlaging laten doorrekenen door het CPB, maar besluitvorming doorgeschoven naar de volgende kabinetsperiode. De Tweede Kamer heeft op 28 september een motie aangenomen die de regering aanspoort om de drempel te verlagen naar 15%.

Goed om in de gaten te houden

• Regels tweede jaar Ziektewet: bij verlaging van de WIA-drempel verandert normaal gesproken ook de hieraan gekoppelde drempel voor het recht op een Ziektewetuitkering in het tweede ziektejaar. Het effect op de verzuimkosten van de uitzendsector is veel negatiever dan voor andere sectoren en bedraagt naar schatting 2%. Daarnaast zijn meer aanvragen voor de WIA en verhoogde WGA-flexrisico’s te verwachten.
• Omvang eigenrisicodragerschap: als de Whk-premie voortaan vijf jaar van de WGA-uitkering financiert, halveert logischerwijs ook de huidige tien jaar verantwoordelijkheid bij eigenrisicodragen voor de WGA.

3. Ontwikkeling schadelast Ziektewet

Volgens de juninota van UWV neemt het aantal Ziektewetuitkeringen in 2021 en 2022 toe en stijgen de uitkeringslasten met € 201 miljoen. De coronacrisis leidde in 2020 tot een groter beroep op de regeling. Verder zijn uitzenders vaker uitzendcontracten gaan aanbieden nadat nieuwe wet- en regelgeving andere constructies minder aantrekkelijk of onmogelijk maakte. Beide effecten nemen de komende jaren af, verwacht UWV. Maar het economisch herstel drijft het aantal uitzenduren op, en dus de kans dat uitzendkrachten in de Ziektewet belanden. Dit effect is zichtbaar sinds begin 2021 en wint juist aan kracht naarmate de economie verder groeit. Volgens de septembernota stijgt de maximumpremie Ziektewet voor sector 52 van 9,31% naar 10,39%.

Goed om in de gaten te houden

• Optie van eigenrisicodragen: waar de schadelast oploopt, neemt ook het belang van grip toe. In dat licht blijft de optie van eigenrisicodragen onverminderd interessant, zeker nu de economie volgens de laatste cijfers zelfs harder groeit dan gedacht.
• Premiesystematiek Ziektewet: het demissionaire kabinet wil een hogere premie in rekening brengen bij terugkeer van eigenrisicodragers naar het publieke stelsel. Dit moet heen en weer pendelen voorkomen. In april-mei liep hierover een internetconsultatie. Inmiddels heeft ook de Raad van State advies uitgebracht. De inhoud van het advies is nog onbekend. Wel maakt een Kamerbrief van 17 september duidelijk dat de invoering van de hogere terugkeerpremie is uitgesteld tot 1 januari 2024. De Belastingdienst kan een bij vroegere invoering vereiste herzieningsoptie voor werkgevers niet uitvoeren.

Ten aanzien van de WGA bevat de juni-nota van UWV door corona de nodige onzekerheden.

4. Ontwikkeling schadelast WGA

Ten aanzien van de WGA bevat de juninota van UWV door corona de nodige onzekerheden. Een trend die wel duidelijk te onderscheiden is, pakt voor werkgevers overwegend negatief uit. In 2022 gaat de AOW-leeftijd na een tijdelijke bevriezing in 2020 en 2021 weer stijgen. Dit verhoogt de arbeidsongeschiktheidslasten. Deze ontwikkeling is vooral ongunstig voor (middel)grote werkgevers, omdat hun WGA-premie deels of volledig afhankelijk is van hun individuele uitkeringslast.

Goed om in de gaten te houden

• Minder zicht op WGA-instroom: wegens privacywetgeving ontvangen grote werkgevers van UWV geen instroomcijfers meer met specificaties van ingestroomde werknemers. Ook besloot het demissionaire kabinet om de openbare publicatie van WGA-instroomcijfers na 2021 te staken. De eigen instroom checken kan nu alleen nog aan de hand van de Whk-beschikking.
• Premiewijzigingen Aof en Whk: het demissionaire kabinet voert premiedifferentiatie naar bedrijfsomvang in bij de Aof-premie. Dit besluit wijzigt ook de grens tussen kleine en grotere werkgevers in de Whk. Voor beide fondsen is een werkgever straks klein bij een loonsom gelijk aan of lager dan 25x (was: 10x) het gemiddelde premieplichtige loon per werknemer. Deze veranderingen verlagen de vaste personeelskosten van werkgevers met een loonsom tot 25x de gemiddelde loonsom per werknemer. Daarnaast verminderen ze het financiële risico van ziekte en arbeidsongeschiktheid voor werkgevers met een loonsom tussen 10x en 25x de gemiddelde loonsom.

5. Verzuimontwikkelingen

Het CBS noteerde voor 2020 het hoogste verzuim in 17 jaar. De meest voorkomende verzuimoorzaak zijn griep- of verkoudheidsklachten, bevestigde infecties met het coronavirus waren goed voor 2% van het verzuim. Acture Groep ziet in haar cijfers vooral ook een oplopende verzuimduur (zie grafiek). Omdat doorwerken lang niet altijd een optie is, verdubbelde de gemiddelde duur van verzuim door virusinfecties het voorbije jaar van 4 naar 8 dagen. Ook verzuim door andere oorzaken is of wordt in de meeste gevallen negatief beïnvloed door de complicaties van de coronapandemie en de achterstanden bij UWV. Bij psychische klachten, rugproblemen en klachten aan het bewegingsapparaat ligt de verzuimduur inmiddels 25% hoger dan normaal. In de wetenschap dat dit het beeld is bij zeer actieve regie, zijn dit naar alle waarschijnlijkheid nog relatief gunstige cijfers. Inmiddels zien we de verzuimduur gelukkig weer teruglopen.

Goed om in de gaten te houden

• Psychische klachten: de verzuimduur bij deze klachten was ook vóór corona al een punt van zorg. Het valt sterk aan te bevelen om bij de ziektebegeleiding een afwijkende rolverdeling af te spreken.
• Grip in turbulente tijden: alles bij elkaar zijn het behoorlijk onzekere tijden voor de uitzendsector. Actief regie voeren op ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid is onder de huidige omstandigheden niet altijd gemakkelijk, maar blijft wel van groot belang. In deze turbulente periode is het de enige manier om zélf grip te houden op de schadelast.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Acture Groep. Annabelle Hagoort is managing director van Acture Groep.