De Adviesraad Migratie heeft het rapport ‘Arbeidsmigratie: oplossing voor economie en demografie?‘ gepresenteerd. In dit rapport worden de gevolgen van arbeidsmigratie op de arbeidsmarkt, economische welvaart en demografische ontwikkelingen tot 2070 in kaart gebracht.
Arbeidsmigratie matigt grijze druk
Als gevolg van de vergrijzing van de bevolking zal de grijze druk (de verhouding tussen gepensioneerden en potentiële werkenden) de komende decennia fors oplopen. Uitgaande van een constante AOW-leeftijd van 67 jaar stijgt de grijze druk van 29 procent in 2023 naar 41 procent in 2042 en 43 procent in 2070.
Extra arbeidsmigratie kan de stijging van de grijze druk tot ongeveer 2040 aanzienlijk matigen, maar kan deze niet voorkomen Daarvoor zouden, ook als de AOW-leeftijd stapsgewijs wordt verhoogd, tot 2040 jaarlijks 150.000 tot 180.000 extra arbeidsmigranten nodig zijn. In totaal zouden dan tot 2040 2,8 miljoen extra arbeidsmigranten naar Nederland moeten komen.
De komst van 50.000 extra tijdelijke arbeidsmigranten per jaar zal de grijze druk in 2040 met circa 3 procentpunten matigen.
Potentiële beroepsbevolking en personeelstekorten
Het rapport benadrukt dat arbeidsmigratie de omvang van de beroepsbevolking aanzienlijk kan vergroten. Met 50.000 extra arbeidsmigranten per jaar vanaf 2024 zal de beroepsbevolking tot 2030 met 300.000 personen extra groeien en tot 2040 met 800.000 extra. Dit betekent dat de beroepsbevolking in 2030 ruim 3 procent groter zou zijn dan zonder deze extra arbeidsmigranten het geval zou zijn en in 2040 bijna 8 procent groter.
De onderzoekers benadrukken dat structurele personeelstekorten in bepaalde sectoren niet het onvermijdelijke gevolg zijn van demografische ontwikkelingen. Zij wijzen er ook op dat in bepaalde sectoren arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden niet goed op orde zijn, waardoor het onaantrekkelijke sectoren zijn om in te werken. Arbeidsmigratie vormt dan juist een belemmering voor het verbeteren van het werk en de arbeidsvoorwaarden.
Daarnaast is er gewoonweg een tekort aan gediplomeerden in specifieke opleidingsrichtingen, zoals ict’ers, engineers en verplegend en verzorgend personeel. Arbeidsmigratie kan dan helpen het productie- of dienstverleningsniveau op peil te houden. Maar het risico bestaat wel dat de prikkel om meer geschikt binnenlands aanbod te scheppen ontbreekt.
Gevolgen arbeidsmigratie voor de economische groei
Arbeidsmigratie heeft slechts een beperkt positief effect op de gemiddelde welvaart (gemeten als het bbp per hoofd van de bevolking) doordat zij ook de bevolking vergroot. Naar schatting levert 1 procent groei van de werkzame bevolking door arbeidsmigratie een 0,45 procent hoger welvaartsniveau op.
Als de arbeidsmigratie vooral bestaat uit hoogopgeleide arbeidsmigranten met specifieke talenten en vaardigheden die complementair zijn met die van de Nederlandse beroepsbevolking levert dit wel een aanzienlijke bijdrage aan het gemiddelde welvaartsniveau. Vooral hooggekwalificeerde arbeidsmigranten kunnen ook andere positieve economische effecten voor het bestemmingsland opleveren, zoals het stimuleren van innovatie, ondernemerschap en internationale handelsrelaties.
Door hoogopgeleiden specialistische arbeidsmigranten aan te trekken, kan de productie in bedrijfstakken die daarvan afhankelijk zijn, groeien. Daardoor kan de vraag naar andere (bv. ondersteunende) arbeidskrachten toenemen. De onderzoekers maken dit concreet met een tweetal voorbeelden: “als ASML sterker kan groeien door buitenlandse technici met specialistische kennis aan te trekken, heeft het bedrijf ook meer andere, bijvoorbeeld administratieve, personeelsleden nodig, waarvoor binnenlandse arbeidskrachten kunnen worden aangenomen. Een ander voorbeeld: als er een tekort is aan verpleegkundigen, kan het aantrekken van gediplomeerde buitenlandse verpleegkundigen de (bedden- of operatie-)capaciteit van ziekenhuizen vergroten, waardoor ook ander personeel (zoals medisch specialisten) effectiever kan worden ingezet.”
Arbeidsmigratie de oplossing?
Volgens de onderzoekers kan de vraag of arbeidsmigratie een oplossing biedt voor economie en demografie niet met een volmondig ja of nee worden beantwoord. Vooral in de jaren 2030-2040 zou arbeidsmigratie de grijze druk verlagen en voorzien in een groeiende vraag naar personeel. Het zou in het bijzonder een oplossing bieden voor sectoren die essentieel zijn voor Nederland maar met ernstige personeelstekorten te maken hebben.
Het welvaartsniveau op langere termijn stijgt alleen als arbeidsmigranten werk doen dat productiever is dan dat van de gemiddelde Nederlander. Het gaat dan vooral om hoger opgeleide arbeidsmigranten die beschikken over schaarse kwalificaties en vaardigheden.
Het hele rapport kun je hier inzien.
