In haar adviesrapport heeft de Adviesraad Migratie de risico’s voor gedetacheerde arbeidsmigranten en de Nederlandse samenleving in kaart gebracht. De Raad stelt dat Arbeidsmigranten het risico lopen op uitbuiting als ze via buitenlandse uitzendbureaus hier gedetacheerd worden.
In 2022 werkten er bijna 90.000 gedetacheerde arbeidsmigranten in Nederland. Daarvan zijn er 22.500 afkomstig van buiten de EU. De Adviesraad vermoedt dat het om nog veel meer mensen gaat, maar lang niet alle gedetacheerde arbeidsmigranten worden door hun werkgevers gemeld. Vooral bureaus uit Polen en Duitsland zijn grootleverancier van gedetacheerde arbeidsmigranten.
Bron: Adviesraad Migratie, 2024
Ondoorzichtige situatie
Op dit moment is het voor werkgevers eenvoudig om de situatie met gedetacheerde migranten uit te buiten. De omstandigheden zoals werkgevers die soms creëren zijn zeer ondoorzichtig. Weliswaar zet de Wet arbeidsvoorwaarden gedetacheerde werknemers in de Europese Unie (WagwEU) de regels van EU-detachering in Nederland uiteen. Maar doordat regels gelden vanuit het land waar wordt gewerkt en regels gelden vanuit het land van waaruit wordt gezonden, wordt de situatie dus ondoorzichtig.
A1-constructie
EU-detachering – soms ook wel de A1-constructie genoemd – kent verschillende vormen. De vorm waartegen de Adviesraad ageert is het inzetten van arbeidskrachten tegen zo laag mogelijke kosten. Dit wordt ook wel concurrentiedetachering genoemd. Vooral in sectoren als transport, bouw en landbouw maken werkgevers gebruik van deze vorm. Werkgevers en uitzendbureaus in deze sectoren gebruiken via detacheringsconstructies arbeidsmigranten van binnen en buiten de EU als een manier om te besparen op arbeid. De Adviesraad wil een einde maken aan deze doorgeslagen vorm van flexiblisering.
EU-Detacheringsrichtlijn
Detachering is volgens het Hof van Justitie van de EU een vorm van vrij verkeer van diensten. Arbeidsmigranten, of ze nu uit de EU of daarbuiten komen, die worden gedetacheerd in een andere EU-lidstaat, worden beschouwd als ‘het gereedschap’ van de dienstverlener die gebruik maakt van het vrij verkeer. Onder de EU-Detacheringsrichtlijn kan dus ‘het bestaande personeel’ van een uitzendorganisatie de diensten zonder enig probleem verlenen in de lidstaat waar de opdracht moet worden uitgevoerd. Daarmee is detachering in andere EU-lidstaten dus zonder problemen toegestaan. Er hoeft zelfs geen werkvergunning aangevraagd te worden voor arbeidsmigranten van buiten de EU.
Overigens zijn het niet alleen uitzendbureaus die gebruik maken van de Detacheringsrichtlijn. Het gaat ook om bijvoorbeeld multinationale bedrijven, gevestigd in een ander EU-lidstaat, die hun medewerkers detacheren naar een eigen vestiging in Nederland (overplaatsing).
Schijnconstructies en uitbuiting
Volgens de Adviesraad heeft gebrek aan handhaving schijnconstructies in de hand gewerkt. “Het is haast ondoenlijk om precies te weten waar een gedetacheerde arbeidsmigrant recht op heeft. Niet alleen voor de arbeidsmigrant zelf maar ook voor gemeenten en instanties als de Nederlandse Arbeidsinspectie. Het gebrek aan capaciteit, opsporingsbevoegdheden, Europese samenwerking en het ontbreken van gegevens over de situatie van mensen, maken het controleren op naleving moeilijk.”
Door de onduidelijke situaties lopen gedetacheerde arbeidsmigranten een reëel risico om niet het loon, de arbeidsvoorwaarden en de sociale zekerheid te krijgen waar zij recht op hebben. Daarnaast zijn arbeidsmigranten meestal ook nog eens afhankelijk van hun werkgever voor huisvesting. Valt het werk weg, dan staan deze arbeidsmigranten vaak op straat. Arbeidsmigranten van buiten de EU zitten in een nog kwetsbaardere positie. Zij zijn van hun werkgever afhankelijk voor hun verblijfsvergunning.
Misstanden aanpakken
Volgens de Adviesraad moet er dringend iets gebeuren om overlast en schrijnende situaties aan te pakken en te voorkomen. De Adviesraad pleit voor meer onderzoek naar de aard en omvang van EU-detachering, misstanden en schijnconstructies in Nederland, zodat een gerichtere aanpak mogelijk is. Verder wil de Adviesraad dat flexibele arbeidsovereenkomsten – zoals detachering van arbeidsmigranten – in sectoren waar veel misstanden voorkomen uitgesloten wordt. Uiteraard is er ook de roep om malafide werkgevers veel harder aan te pakken. Werkgevers die arbeidsmigranten uitbuiten moeten veel hogere boetes krijgen en op een lijst met malafide bedrijven worden geplaatst
Voorlichting arbeidsmigranten
Arbeidsmigranten moeten vele beter geïnformeerd worden over hun rechten. De Raad pleit ervoor om gedetacheerde migranten vóór vertrek naar Nederland en kort na aankomst in hun eigen taal over hun rechten en plichten te informeren.
Migranten van buiten de EU zouden een periode de kans moeten krijgen om een nieuwe verblijfsvergunning aan te vragen. Zo worden bijvoorbeeld maatschappelijke problemen voorkomen en hoeven mensen niet direct terug naar het land van herkomst.
