De lockdown zette in de eerste maanden van 2021 nog steeds de rem op de economie. Toch is de verwachting dat de flexmarkt in de loop van dit jaar weer goed op gang komt. Flexmarkt-hoofdredacteur Wim Davidse, tevens strategisch adviseur, schetst wat dat betektent voor de flexmarkt.
Uitzendbranche keihard geraakt
In alle beroepsgroepen, van agrarisch tot ambtenaar, zijn uitzendkrachten per direct massaal naar huis gestuurd. Het ging hard in vooral de zogenoemde dienstverlenende beroepen – koks, kappers, reisbegeleiders – en de commerciële beroepen, zoals winkelmedewerkers, marketeers en accountmanagers. Net als bij de technische beroepen, met name assemblagemedewerkers en hulpkrachten in de bouw. Daar lieten de cijfers krimp zien van bijna 40% of meer. Met één belangrijke uitzondering: na de zomer trok de vraag naar uitzendkrachten voor medische beroepen met ruim 30% stevig aan.
In tegenstelling tot wat vaak is beweerd in de media en in kringen rond de vakbonden, zijn vooral de uitzendkrachten ouder dan 25 jaar hard geraakt. Van hen verloor 30% haar of zijn werk. Bij de jongere uitzendkrachten, tussen 15 en 25 jaar oud, was dat ongeveer 15%. Daarbij moet dan wel worden aangetekend dat van de 25-plussers op de arbeidsmarkt ongeveer 2,5% als uitzendkracht werkt en van de jongeren zo’n 4,5%.
Groei uitzenden in 2021
Economen voorspellen voor 2021 een economische groei van 2 à 3%. De verwachtingen voor de flexbranche zijn dus hooggespannen. Want zodra de economie haar eerste, prille groeisignalen geeft en ondernemers hun productie weer kunnen opvoeren, beginnen ze met het inzetten van flexwerkers. Die beginfase van economische groei kent vele onzekerheden. Dat maakt dat werkgevers niet direct overgaan tot het aannemen van nieuwe medewerkers met contracten voor onbepaalde tijd. In de afgelopen twee decennia duurde het steeds minstens twee jaar voordat het aantal vaste contracten net als de economie, ging groeien. In de tussentijd steeg de werkgelegenheid in de interne flexschil, met tijdelijke contracten en vooral veel oproepkrachten.
En ook in de externe flexschil, met uitzendkrachten, gedetacheerden en zzp’ers. Dat ging eerder deze eeuw al zo in achtereenvolgens 2004, 2010 en 2014. Die groei begint doorgaans in de sectoren Industrie en Logistiek. Als eerste zichtbaar in de regio’s waar deze relatief sterk zijn vertegenwoordigd, zoals Zuid-Oost-Nederland en Twente.
Lees ook: Iets meer uitzendbanen na zwaar coronajaar
Het UWV voorspelt voor 2021 ruim 6% meer uitzendbanen. ING Bank voorspelt 10% meer omzet dan in 2020 en de Rabobank verwacht een groei van 5%. Mijn eigen voorspellingen zijn wat voorzichtiger: 2% meer uren, 3% meer omzet. In 2022 versnelt de groei naar 7 respectievelijk 8%.
Van de ongeveer 15.000 flexbureaus die actief zijn op onze Nederlandse flexmarkt, zal geen enkele deze cijfers zelf zo meemaken. Afhankelijk van grootte, specialisatie, professionaliteit en ambitie kan de groei op individueel niveau sterk afwijken van de marktvoorspelling. In de Flexmarkt Omzetranglijsten van de afgelopen jaren is dit beeld van enorme verscheidenheid heel duidelijk geworden. Succes is een keuze, zou je kunnen zeggen.
Lees ook: ABN AMRO: uitzendbranche groeit in 2021 (+6%)
Innovatief en wendbaar
Nu spelen er op de langere termijn tot 2025 en zeker ook in de rest van de radicale jaren twintig veel ingrijpende ontwikkelingen: vergrijzing, digitalisering en verduurzaming. Maar ook re-shoring van eerder naar het buitenland verhuisde productie. Plus een structurele verschuiving naar hogere opleidingsniveaus, dus naar een kenniseconomie. Net als naar een diensteneconomie, een zorgeconomie, een belevingseconomie en – boven alles – een digitale economie. De beurswaarden van hightech-bedrijven als Apple, Microsoft en Zoom zijn in 2020 ontploft. De wereldwijde investeringen in digitale technologieën en digitale startups zijn volgens volgens het Amerikaanse onderzoeksbureau CBinsights met meer dan een kwart gegroeid.
Nadat dat het afgelopen decennium al op gang was gekomen, zal een en ander nu versneld leiden tot banen die versneld verschijnen, veranderen of verdwijnen. Net als tot een snelle terugkeer van krapte en mismatches. En dus hebben we de komende jaren meer dan ooit behoefte aan omscholing en bijscholing. Maar ook aan gerichter recruitment, met nieuwe datagedreven technologieën, betere flexwerkproposities, betere candidate journeys, alerte en persoonlijke loopbaanplanning et cetera.
Al die ontwikkelingen vergen flink wat innovatiekracht en durf van werkgevers en flexbureaus. Maar 2020 heeft ons bovendien bovendien geleerd dat er altijd overal zwarte zwanen – totaal onverwachte en sterk ondermijnende gebeurtenissen – kunnen rondzwemmen. Corona was alweer de derde totaal niet voorspelde, heftige veroorzaker van crisis deze eeuw. Een vierde zwarte zwaan zal zo goed als zeker weer over een jaar of vijf tot zeven neerstrijken.
Werkgevers willen daarom wendbare organisaties, zodat zij zo min mogelijk schade oplopen bij een aanval van zwarte zwanen. Innovatie, wendbaarheid – dat klinkt als de ultieme voedingsbodem voor flexdienstverlening.
Prijsstijging, omscholing, arbeidsreserve
Sterke prijsstijging in 2020 zet door – of niet.
De Wab zorgde voor een eenmalige aanzienlijke kostenstijging van flexwerk, met zo’n 5 procentpunten, die vaak gedeeltelijk is doorberekend aan de opdrachtgevers. En dit in combinatie met de enorme krapte waarmee het jaar begon. De gemiddelde stijging van het uurtarief, zo’n 6%, zal in 2021 niet gehaald worden. De ervaring van eerdere herstelperioden leert, dat de tariefstijging de komende 2 jaar zal afnemen richting 0%, om daarna, als er weer krapte gaat ontstaan, weer op gang te komen.
Omscholing weer omgedraaid:
de Vierde Industriële Revolutie vervangt corona – of niet. In 2020 waren er ineens heel veel mensen nodig in de zorg, en werden mensen uit de luchtvaart en horeca daarvoor in grote aantallen omgeschoold. Deze business zal in de loop van 2021 weer gedeeltelijk moeten worden teruggedraaid. Omscholing van verdwijnende naar verschijnende beroepen en naar beroepen met structurele krapte zal juist steeds meer op gang komen. Dus om- en bijscholing richting IT, techniek, onderwijs, specialistische financiële functies. Vanwege de vergrijzing blijft de behoefte aan zorgmedewerkers overigens gewoon groeien.
Unieke arbeidsreserve zorgt voor vertraging – of niet.
De economie is in 2020 hard gekrompen, maar het aantal werkenden niet, dankzij alle overheidsregelingen. Het aantal werkenden exclusief uitzendkrachten is zelfs nog heel lichtjes gegroeid, en het aantal werkenden met een vast contract zelfs nog behoorlijk, met zo’n 3%. Het aantal uren dat alle mensen werkten, is natuurlijk wel wat steviger afgenomen: met ongeveer 3,5%. Een en ander betekent dat de klap van de krimp is opgevangen door de flexschil en in het bijzonder de uitzendkrachten. Maar ook dat er momenteel een enorme interne arbeidsreserve aanwezig is bij werkgevers.
In een laagconjunctuur die zoals gebruikelijk makkelijk 6 tot 8 kwartalen duurt, bouwen werkgevers die overcapaciteit langzaam maar zeker af – de werkgelegenheid krimpt. Maar dat is nu niet gebeurd. Dat is een historisch unicum, wat er toe zou kunnen leiden dat het economisch herstel dit keer níet direct leidt tot extra flexvraag.
Nieuwe onzekerheden flex
In je scenario’s en plannen voor de eerstkomende kwartalen mag je weer uitgaan van economisch herstel. En heb je rekening te houden met de forse impact van de lange termijntrends én met zwarte zwanen. Maar bovendien met een paar zaken die we inmiddels wel kennen, maar de impact en mogelijkheden ervan nog niet. Om te beginnen heeft de combinatie van de Wet arbeidsmarkt in balans en de lockdowns in 2020 een aantal unieke uitgangspunten gecreëerd die impact zullen hebben op de flexgroei in 2021 (zie kader Prijsstijging, omscholing en arbeidsreserve).
De politiek had al voor de coronacrisis de flexmarkt sterk beïnvloed, met die sterke prijsstijging als resultaat. Maar dat was en is nog lang niet alles. Neem de Wet arbeidsmarkt in balans (Wab), Borstlap en de verkiezingen. Allereerst de vraag of uitzenden baat heeft bij de Wab. Dat klinkt gek, maar het lijkt erop. In de VS bedroeg de urenkrimp in het vierde kwartaal nog -10%, na een dreun van -31% in april. In België rapporteerde brancheorganisatie Federgon een urenkrimp van respectievelijk -8 en -44%. In Nederland realiseerden wij volgens de ABU MarktMonitor respectievelijk -5 en -24%. Dus niet alleen in historisch, maar ook in internationaal perspectief bepaald niet slecht.
Dat laat allemaal onverlet dat werkgevers flexibel, wendbaar, willen blijven. Daarom is er een reële kans dat de eerder in dit vakblad voorspelde flexconversie op gang gaat komen:
- Werkgevers zetten vanwege de krapte en de kosten, complexiteit en risico’s van de Wab en het rapport Borstlap, een deel van hun interne flex om in vaste contracten. Waarbij ze multi-inzetbaarheid zullen bevorderen
- Een ander deel van hun interne flex in uitzenden, detacheren en zzp’en.
Lees ook: Driessen Uitzendbureau: ‘WAB heeft ook positieve bijwerkingen’
Borstlap en verkiezingen
Dan de Commissie Borstlap rapporteerde anderhalve maand voor de intelligente lockdown potentieel ontwrichtende adviezen voor vast en flexwerk. Inmiddels is het rapport the talk of the town – het mag in de hele Polder rekenen op veel (partiële) instemming. Ruim een half jaar later stopte minister Koolmees het rapport wegens gebrek aan tijd in een grote ambtelijke lade. Wat ermee gebeurt na de verkiezingen van maart is de vraag. Maar er kunnen ingrijpende dingen gaan plaatsvinden. En iets dergelijks geldt natuurlijk ook voor de wet die is gericht op de zzp’ers: de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelatie (DBA).
Terug maar anders
Verder is de digitalisering van allerlei processen is in het voorjaar van 2020 in een stroomversnelling terecht gekomen. Het CBS rapporteerde begin februari van dit jaar dan ook dat de online retailomzet in het vierde kwartaal ruim 55% hoger lag dan een jaar eerder. Volgens onderzoekers is sinds maart 2020 meer gedigitaliseerd en geautomatiseerd dan eerder voor het hele decennium was verwacht. Ook bij werkgevers en flexbureaus ging de turbo erop. En dat zal niet of niet helemaal worden teruggeschroefd als we dit jaar uit de lockdowns komen, zie kader Digitalisering en thuiswerken. We kunnen weer vooruit en omhoog kijken.
Naar terugkerende groei, met nieuwe uitdagingen en nieuwe mogelijkheden. Tegelijkertijd is het pad naar de toekomst meer dan ooit bezaaid met onzekerheden. Flexwerk zal herstellen, maar flink anders dan we gewend waren – flexwerk zal reïncarneren. Elke rechtgeaarde flexondernemer staat nu met jeukende handen achter de startstreep. Tijd om serieus aan te pakken. Ready? Set. Grow!
Lees ook: ‘Spotify your flex’
Dit is een ingekorte versie van het artikel van Wim Davidse (hoofdredacteur Flexmarkt) uit de nieuwe editie van Flexmarkt, die begin maart is verschenen..
Volg Flexmarkt op LinkedIn:
Vooruitzichten flexondernemers in coronatijd
Flexmarkt sprak met vier flexondernemers over het turbulente jaar 2020 en hun verwachtingen voor dit jaar. Dit is een bundeling van interviews met Johan Bogaard (Vibe Group), Marjolein van de Veerdonk (WerkTalent), René Louwers (Orion Engineering) en Wies van ’t Slot (365Werk). Ontvang deze GRATIS download.
